Yüz binlerce vatandaşın merakla sonucunu beklediği EYT kanun tasarısının yasallaşmasıyla birlikte 700 bin vatandaş emekli olacak.

Sosyal güvenlik sisteminde 1999 yılında yapılan değişiklikle emeklilikte yaş şartı getirildi. Yasanın geriye dönük işletilmesinden etkilenen birçok sigortalı 'hak kaybı'nın giderilmesi için çözüm bekliyor.

 
Ticaret Gazetesinden Ercan ENGEREK'in haberine göre Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ile ilgili yeni yasama döneminde TBMM'de görüşülmesi planlanan üç farklı emeklilik önerisi gündeme geldi. Sorun hala çözülemediği için mağduriyetlerinin devam ettiğini belirten EYT Derneği İzmir Şubesi Başkanı Doğan Türker, "Pek çok insan emekli olmak için yaşı bekliyor. Eğer işten çıkarıldıysa belli bir yaştan sonra yeni iş bulması mümkün olmadığı için hem evini geçindiremiyor hem kendisi de ailesi de ücretsiz sağlık hakkından faydalanamıyor" dedi.
1999 DEĞİŞİKLİĞİ
Sosyal Güvenlik Kanununda 8 Eylül 1999'da yapılan değişikliklerin geriye dönük işletilmesiyle sigortalıların emekli olacağı tarihler değişti. Yasa öncesi, sigorta primi ödenmeye başlandıktan sonra 5 bin gün ile erkekler 25, kadınlar 20 yılı tamamladıklarında emekli olabilirken, 4447 sayılı yasa ile yaş koşulu getirildi. Yasada bir kişinin emekli olabilmesi kadınsa 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmasına bağlandı ve sigortalıdan 25 yılda 7 bin veya 4 bin 500 günü tamamlaması istendi.
Emeklilik sisteminde yapılan değişiklik yetkililerce "ülke bütçesini rahatlatacağı" iddiasına dayandırıldı. Yaş şartı ve prim günlerindeki değişiklikle emekli olma süresinin uzatılmasından ise pek çok yurttaş olumsuz etkilendi. 4447 sayılı yasa, sigorta girişi yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce olanları da kapsadı. Yasanın geriye dönük olarak işlemesinin mağduriyet yarattığını ifade eden sigortalılar haklarını savunmak amacıyla "Emeklilikte Yaşa Takılanlar" adıyla dernek kurdu.

"VATANDAŞLARIN VİCDANINDA YARA AÇTI"
Anayasa Mahkemesinin (AYM) 23 Şubat 2001 tarihli kararında, kadınlarda emeklilik yaşının 58, erkeklerde 60 olmasını kabul etmediğini belirten bir rapor hazırlayan Emeklilikte Yaşa Takılanlar Derneği, yapılan düzenleme ile kademeli sistem getirildiğini bildirdi. 5 milyon 404 bin kişinin EYT'li olduğu bilgisi verilen raporda "İlk işe başlama tarihine göre emekli olacağını bilen milyonlarca çalışanın emekli olacağı tarihin değişmesi büyük mağduriyetler doğurmuştur. Emekli olacağı yaştan 5 yıl, 8 yıl, 13, 15 yıl daha geç emekli olmak başlı başına mağdur olmaktır. Yapılan değişikliklerin geçmişe dönük olarak uygulaması vatandaşların vicdanında yara açmıştır" denildi.

YASA ÇIKARSA 700 BİN KİŞİ EMEKLİ OLACAK
EYT Derneği İzmir Şubesi Başkanı Doğan Türker, EYT ile ilgili düzenleme yapıldığında sigorta giriş tarihleri ve prim gün sayıları itibariyle 700 bin civarında insanın emekli olabileceğini söyledi. Devlet memurunun da fabrikada çalışan işçinin de yasadan etkilendiğini ifade eden Türker, "O kadar mağdur insan var ki. 45 yaşında... 1999'dan önceki yasaya göre gününü doldurmuş ama ancak 10 sene sonra emekli olabilecek. Bu insanlar işsiz kaldığı ve yeni bir iş bulamadığı zaman sağlık hakkından da faydalanamıyor. GSS primini ödeyemediği sürece ne kendisi ne ailesi sağlık hizmeti alabiliyor. Üç kişilik bir ailenin GSS primi 230 lirayı buluyor. Vatandaş olarak ben yıllarca prim ödemişim. Vergimi vermişim. Şimdi deniliyor ki hastaneye gitmek için para vermek zorundasın. Yaş nedeniyle devlet emekli etmiyor. Ama yaşı geçkin olduğu için iş veren de iş vermiyor. Bugün devlet bile yaşı otuzu geçeni işe almıyor. Özel sektörü siz düşünün" ifadelerini kullandı.

"ÇİFT DİKİŞ" ELEŞTİRİSİ
Türker, 1999'da koalisyon hükümeti tarafından çıkarılan 4447 sayılı yasanın emekliliği ötelediğine değindi: "Devletle bir anlaşma yapıyorsunuz ama devlet tek taraflı anlaşmayı feshediyor. 1999'da ülke depremin sancılarını yaşarken alelacele kademeli bir durum getirdiler. Bu da insanlara 3 ila 17 yıl mağduriyet olarak yansıdı."
Erken emekli olacakların başka işlerde çalışarak 'çift dikiş' yapacağı yönündeki eleştirileri ise Türker, şöyle yanıtladı: "Devlet memuru veya yüksek statülerde çalışanlar yasal düzenleme yapılıp hakkını almak istiyor ama hemen emekli olmak istemiyor. Bunun nedeni Türkiye'de şu an açlık seviyesinin bile çok altında, bin lira olan emekli maaşı."

"METALDE YAŞLI İŞÇİ ÇALIŞTIRMIYORLAR"
Birleşik Metal-İş Sendikası İzmir Şube Başkanı Ali Çeltek ise konuyu "hukuk skandalı" olarak değerlendirdi. "Bütçe yeterli olmadığı gerekçesiyle insanlar erken yaşta emekli olmasınlar diye kademeler getirilerek işçilerin kazanılmış olan hakları geri götürüldü. Hiçbir yerde kazanılmış haklar geri gitmez" diyen Çeltek şöyle konuştu:
"Benim hem birey hem de sendika şube başkanı olarak karşı çıktığım konu işçilerin iş güvencelerinin olmaması. İşçilerin işlerinin sürekliliği yok. Şöyle ifade etmeye çalışayım. Bugün patronlar fabrikalarda işçi çalıştırıyorlar. İşçilerin en verimli olan çağları 20 ile 35 yaş arası. Teknik becerileri olanlar da ise en verimli yaş 35-45 arası dönem. Ama bugün fabrikalarda, mesela metal sektöründe iş verenler yaşlı işçi çalıştırmıyorlar. Bununla beraber bugün emeklilik hakkı elinden alınmış olan bir insan işsiz kalınca sağlık hizmetlerinden yararlanamıyor. Evine ekmek götüremiyor. Devletin elinde her türlü uzman var. Bu meseleyi adaletli bir şekilde ortaya çıkartıp hakkaniyetli bir dağılım yapması gerekiyor."

"VERİLMİŞ HAK BİR GECEDE ELİMİZDEN ALINDI"
Kendisinin sigortalılık sürecinde 1985 yılından beri prim ödendiğini sözlerine ekleyen Çeltek, yasa çıkmadan önceki şartlara göre 2010'da emekli olması gerektiğini dile getirdi: "Olamadım. Benim şanslı tarafım şu anda bir işim var. Bu açıdan baktığımız zaman bir mağduriyet yok. Ama ülkedeki yaşam koşulları öyle değil. Zamanında verilmiş olan bir hak bir gecede elimizden alındı. Dolayısıyla benim o süreçteki maddi zararımı da devletten almam gerekiyor. Hakkım olan bir şey bu. Hariçten bir şey istemiyorum. Hakkım teslim edilseydi, dokuz yıldır çocuklarımı daha iyi okutabilecektim. Oğlum epilepsi hastası. Yaklaşık 10 yıldır tedavi görüyor. Ona daha iyi bir imkan sağlayabilirdim."

YENİ YASAMA DÖNEMİNDE TBMM'DE GÖRÜŞÜLECEK
EYT Derneği tarafından hazırlanan raporun Cumhurbaşkanlığına sunulduğu öğrenilirken, Sosyal Güvenlik Komisyonu Başkanı Ali Duman, konunun çözülmesi için TBMM'ye verilen tekliflerde üç farklı modelin öne çıktığını duyurdu. Öneriler hakkında bilgi veren Duman yasa tekliflerine göre yöntemleri sıraladı:

 
İlk yöntem: Kadın için 50, erkek için 55 yaşını doldurmuş ve en az 3 bin 600 gün hizmeti bulunan çalışanları dikkate alıyor. Teklif 2019 yılı içinde kabul edilirse, 1969 yılı ve öncesinde doğan 3 bin 600 günlük (10 yıl) hizmeti bulunan kadınlar ile 1964 yılı ve öncesinde doğmuş ve 3 bin 600 gün hizmeti olan erkek çalışanları kapsamış olacak. Buna göre, SGK ilk giriş tarihleri 8 Eylül 1999 ve öncesinde olsa dahi bu tarihlerden sonra doğanlar faydalanamamış olacak.
İkinci yöntem: 2019 yılında bu teklif kabul edilirse, SSK için 5 bin 975 güne kadar hizmetin dolmuş olması, Bağ Kur ve Emekli Sandığı için ise kadınlarda 7 bin 200 günün erkeklerde ise 9 bin günlük hizmetin tamamlanmış olması gerekecek. Ancak erkek sigortalılardan 1994 yılından sonra ilk defa çalışmaya başlayanlar çalışma süresi açısından faydalanamamış olacak.
Üçüncü yöntem: 8 Eylül 1999 ve öncesinde ilk kez SGK kapsamında çalışmaya başlayan herkesin kadın ya da erkek çalışan ayrımı yapılmadan 5 bin günlük hizmet ile emekli olması gerçekleşebilecek. EYT kabul edilen herkesi kapsamış olacak. Teklif kabul edilirse, 4 bin 447 sayılı yasaya göre hak kaybına uğramış herkesin yasadan faydalanabilmesi için kanunun 25 yıl çalışma süresi açısından 8 Eylül 2024 tarihine kadar geçerli olması gerekecek.

 
Sercan ENGEREK / Ticaret Gazetesi