ZENGİNLERİN OYUNU
Kimse doğum tarihini bir yere kaydetmemiş olsa da Phiona Mutesi'nin 1995 yılında dünyaya geldiği tahmin ediliyor. Üç yaşında babasını AIDS yüzünden kaybetti. Bir süre sonra da ablası öldü. Durumları Katwe standartlarına göre bile kötüydü, ablasının hangi hastalıktan öldüğünü hiç öğrenemediler. Annesi Harriet, çocuklarına günde bir öğün yemek bulabilmek için kilometrelerce ötedeki pazara gidiyor, yüklendiği avokadoları Katwe'de satmaya çalışıyordu. Phiona dokuz yaşındayken ailesiyle birlikte sokakta yaşıyordu. Yiyecek bulma ümidiyle gezindiği bir gün, kilisenin bir bölümünde masalara dizilmiş erkek çocuklarını gördü. Kare kare bölünmüş tahtaların başına oturan çocuklar, taşların yerlerini değiştirmekten ibaret gibi görünen bir oyun oynuyorlardı. Ve en önemlisi bu çocuklara birer kâse yulaf lapası veriliyordu. Yulaf lapası yiyebilmek için utangaç tavırlarla içeri sokulduğunda, hayatını değiştirecek oyunla tanışacağından habersizdi. Phiona her gün yulaf lapası yemek için, her gün satranç oynamaya gidiyordu. Kısa süre içinde yeteneği dikkat çekmeye başladı. Uganda'da satranç, tıpkı golf gibi zenginlerin oynadığı bir oyundu. Hocasının girişimleriyle başkentteki öğrencilerle müsabaka şansı buldu Phiona. 2006'da katıldığı ilk turnuvada, okullu çocuklar onunla oynamak istemedi. Phiona'nın 'koktuğunu ve üstünün başının perişan göründüğünü' söylediler. Onların perişan dediği kıyafetler, Phiona'nın en düzgün giyecekleriydi. 10 yaşındaki fakir tüm maçları kazanarak para ödülüyle eve dönmeyi başardı. Okula da bu tarihten sonra tekrar başladı.
'GÜMÜŞ KUŞ' VE BUZ
2007'de ülkesinin genç kadınlar şampiyonu oldu ve bu ünvanını üç yıl boyunca korudu. 2009'da 16 ülkenin katıldığı bir turnuvada Afrika Şampiyonu oldu. 2010'daysa Rusya'da düzenlenen 39'uncu Satranç Olimpiyatları'nda ülkesini temsil etti. Rakipleri karşısında başarılı olamadı ama ABD'li gazeteci Tim Crothers onun hakkında bir makale kaleme aldı. Makale ödüller alırken, Phiona'nın başarı öyküsü dünyanın birçok yerinde duyulmaya başladı. Phiona'ysa Katwe'deki zorlu yaşam şartlarına geri döndü. Arkadaşlarına 'gümüş kuş'a binip seyahat ettiğini, 'buz' denen şeyin nasıl birşey olduğunu ve tuhaf tuhaf yemekler yediğini anlattı. Bir yandan da satranç oynamaya devam etti. Çünkü hayatını kurtarmanın tek yolunun satranç olduğunu görmüştü artık.
İSTANBUL'A GELDİ
İki yıl sonra İstanbul'da düzenlenen 40'ıncı Satranç Olimpiyatları'nda 9 maç yaptı; üçünde galip geldi, üçünde berabere kaldı, üçünde yenildi. Olimpiyat'ta böyle bir sonuç alınca Dünya Satranç Federasyonu'nun verdiği, Satranç Ustası Adayı ünvanını kazandı. Uganda'dan çıkıp bu noktaya gelen ilk kadın Phiona'ydı. 2013'te dünyanın dört bir yanındaki kadınların takip ettiği, New York'taki Dünya'nın Kadınları zirvesine davet edildi. Zirvede, hayat hikâyesini anlatarak; New Yorklu kadın CEO'lara, gazetecilere ve üst düzey yöneticilere ilham verdi. Burada, bir kitapta gördüğü ve uzun süredir hayranı olduğu satranç efsanesi Kasparov'la maç yapma şansı buldu. Geçtiğimiz yıl Norveç'te düzenlenen 41'inci Satranç Olimpiyatları'ndaysa 4 galibiyet almayı başardı.
