El-Biruni – Avrupalı bilim adamlarına ilham olan Türk alimi.

El-Biruni – Avrupalı bilim adamlarına ilham olan Türk alimi.
El-Biruni – Avrupalı bilim adamlarına ilham olan Türk alimi. Menekşe Yalçın

El Biruni ölüm döşeğinde hasta yatarken ona ziyarete giden ünlü Fıkıh bilgini Ebu’l-Hasan el-Velvaleci’ye sorar; 
- Bir gün bana mirasta ninelerin haklarının hesaplanmasıyla ilgili bir denklemden söz etmiştin, nasıldı o?
- Bu durumdayken de hâlâ bana onları mı soruyorsun? 
- Bu konuyu bilerek bu dünyadan ayrılmam mı daha hayırlıdır, yoksa bilmeden veda etmek mi? 
Ebul’l Hasan bunun üzerine meseleyi tekrar kendisine anlatır. Dinleyip ezberledikten sonra ona yapacağı şeylerden söz eder. Biraz sonra yanından ayrılan Ebu’l Hasan biraz ilerledikten sonra yüksek sesle ağlaşma ve bağrışmalar duyar. Döndüm baktığında, Ebu Reyhan el-Biruni vefat etmiştir.

Ebu Reyhan Muhammad bin Ahmed el-Biruni, bugünün Özbekistan'ı sayılan Harezm'de 973 senesinde doğdu. Bölgenin hükümdar ailesinden olan Ebu Nasr Mansur'dan bilim konularıyla ilgili ilk eğitimini aldı. Ebu Nasr Mansur seçkin bir gökbilimce ve matematikçiydi ve El-Biruni'ye Öklid geometrisi ve Batlamyus astronomisini öğretti.
11. yüzyılın önemli Müslüman hükümdarlarından Gazneli Mahmut ise Hindistan seyahatlerine El-Biruni'yi de götürürdü.
El-Biruni, meşhur kitabı Kitab'üt-Tahkik Ma li'l-Hind'i 1017-1030 yılları arasında Hindistan'da yaşarken yazdı. 17 yaşında bilimsel çalışmalarına başlayan Biruni, Yunan filozoflarından Aristo, Arşimet ve Demokritus'un çalışmalarından etkilendi.
Biruni, Güneşin yüksekliği ve şehrin boylamını hesapladı, Güneşin hareketlerinden mevsimlerin ne zaman başladığını belirledi. Dünyanın çapını, bugünkü değere çok yakın olarak buldu. Jeodezi biliminin ise kurucusu oldu. Biruni ayrıca Hindistan'dayken öğrendiği trigonometrinin astronomiden ayrı bir bilim olarak görülmesi gerektiğini savundu. Trigonometrik fonksiyonlarda yarıçapın birim olarak kullanılmasını önerdi.
Biruni'nin astronomi ve coğrafya ölçümleri için geliştirdiği birçok alet zaman içerisinde kayboldu. Günümüze kadar ulaşan ölçme araçları ise piknometre, mekanik usturlap ve bazı harita projeksiyonlarıdır.
Aynı zamanda çok iyi bir ansiklopedi yazarı olan Biruni, El-Asar'il-Bakiye an'il-Kuruni'I Haliye isimli kitabında Orta ve Yakın Doğu'da kullanılmakta olan takvim sistemlerini gösterdi. Hindistan'ın erken ortaçağ bilimlerini betimleyerek, matematik, astronomi ve astrolojinin temellerini anlattı. El-Kanunü'l-Mesudi kitabı ile ise ayrıntılı bir matematiksel coğrafya eseri yazdı. İstihrâc el-Evtâr fî Dâire adlı kitabında Orta Asya'nın topoğrafyasını belirledi. Kitabü'I Cemahir fi Ma'rifeti Cevahir'de 50'nin üzerinde mineral, maden, metal, alaşım, porselen gibi maddeler hakkında detaylı bilgi verdi. Kitabında, herbir maddenin, maddeleri birbirinden ayırt etmeye yarayan özgül ağırlıklarını gösterdi. Ömrü boyunca incelediği bitkileri Kitâbü's-Saydele adlı kitabında listeledi ve doğal ilaçların hangi hastalıklara iyi geldiğini kapsamlı bir şekilde anlattı.
El Biruni Newton'dan 700 yıl önce, Netwon'un matematiksel olarak ispatladığı yer çekimi kuramı üzerine ilk fikirlerini ileri sürdü. Ayrıca geliştirdiği teleskoplar ile gözlemleri sonucunda, gezegenlerin güneş etrafında döndüğünü doğrulayan Galileo'dan da 600 yıl önce, ‘dünyanın döndüğü' fikrini El-Biruni savundu. Dünya dönüyorsa, ağaçlar ve taşların neden fırlamadığı sorusuna ise merkezde bir çekicilik olduğu ve her şeyin dünyanın merkezine düştüğü cevabını verdi. Kuzey, Güney, Doğu ve Batı'nın farklı noktalarda buluştuğunu; denizlerin ardında bir karanın bulunduğunu (Bugünkü Amerika) öngördü.
Kendisinden çok sonra gelen Newton, Toricelli, Copernicus, Galileo gibi bilim adamlarına ilham kaynağı olan El-Biruni, 75 yaşında vefat etti. Türkçe dâhil 15 dilde yayımlanan The UNESCO Courier dergisi, 1974 yılında çıkardığı sayıyı El-Biruni'ye ayırdı. El-Biruni'yi “Bin yıl önce, Orta Asya'da yaşamış evrensel deha” olarak tanıttı.
Sedat Karadayı 

El-Biruni Avrupalı bilim adamlarına ilham olan Türk alimi.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR X
Takdir Teşekkür Alana Karne Hediyesi Var, Devlet DESTEĞİ! Öğrencilere 5.104 TL Para Ödülü Verilecek!
Takdir Teşekkür Alana Karne Hediyesi Var, Devlet DESTEĞİ! Öğrencilere 5.104 TL Para Ödülü Verilecek!
Kimya mühendisi eski müsteşardan önemli uyarı! Bu şekilde sakın tüketmeyin
Kimya mühendisi eski müsteşardan önemli uyarı! Bu şekilde sakın tüketmeyin